In Den Bosch werd op 25 juni (Sint Jansdag) de Sint Jansmarkt gehouden, een jaarmarkt die al in de veertiende eeuw ontstond en rond 1700 in verval raakte. Uit een rekening in het stadsarchief van Den Bosch blijkt dat ‘de meester van de olifant’ uitbetaald krijgt door bestuurders van de stad (1). Een dergelijke post is ook bekend uit Gent. Kennelijk regelde de regerende elite een exclusieve voorstelling voor zichzelf en hun familie toen de olifant in hun stad was, maar wel op kosten van de stad.

Tijdens jaarmarkten waren er altijd allerlei attracties, in dit geval ook koorddansers en toneelspelers. De koorddansers krijgen op hetzelfde moment zelfs 20 gulden uitbetaald. Dat er vaker sprake is van een combinatie van het optreden van de olifant en koorddansers zou afgeleid kunnen worden uit een tekening van Jan van Goijen, die 1653 geda­teerd is. Bij de afgebeelde cir­custent is een soort van reclamebord te zien waarop een olifant èn koorddansers te herkennen zijn.

De vermelding van Hansken in het archief van Den Bosch

De mededeling over Hansken tussen andere mededelingen

1) “Item ten selven daege aende Cordedansers, voordat sij voor de heeren vande Mag[ist]rat met haere familien extraordinaris gespronghen hebben door ordre deselver bet[aelt] … XX guldens.

Item den 11en Julij [1648] aen Mr. Jacob voordat hij met sijn volck, ende den watersprouwer voor de heeren van de Magistraet extraordinaris gespeelt hebben, door ordre deselver bet[aelt]… XX guldens.

Item ten selven dage aenden meester vanden Olifant, voor dat de heeren vande Regeringhe denselven gesien hebben betaelt … V guldens.”

Den Bosch, GAHT, OSA 1499, f. 217

Literatuur:

A. Vos, ‘Hanske, “Rem­bran­dts oli­fant”, in ‘s-Herto­gen­bosc­h’, in: ‘s-Hertogen­bosch. Drie­maande­lijks tijd­schrift over de geschie­denis van ‘s-Herto­genbosch 2 (1994 nr. 5), pp. 163-168, ald. p. 165 en noot 26. De vermelding werd in 1866 gepubliceerd: R.A. Van Zuylen jr., Inventaris der archieven van de Stad ’s Hertogenbosch, chronologisch opgemaakt en de voornaamste gebeurtenissen bevattende 2 (1568-1700), ’s Hertogenbosch 1866, p. 1446, Nr. 154 (Rekening van St. Remeys 1647 tot St. Remeys 1648), uitgaven, kapittel 37 (uitgaven aan alderhande zaken), transcriptie van de uitgave met in de marge als uitleg: “De koordendanser spelen voor de heeren van den Magistraat en hunne familien, zij worden daarvoor uit de Stads kas betaald. Zij bezien ook een olijphant, waarvoor alsmede uit de Stads kas wordt betaald.” St. Remeys viel op 1 oktober.